Да 135-годдзя Змітрака Бядулі
Самуіл Яфімавіч Плаўнік пісаў пад некалькімі псеўданімамі, напрыклад, Ясакар, Сымон Пустэльнік, Ярыла Чырвоны, аднак у свядомасць чытачоў і ў гісторыю беларускай літаратуры ён увайшоў як Змітрок Бядуля.
Нарадзіўся пісьменнік 23 красавіка 1886 года ў вёсцы Пасадзец (цяпер Лагойскі раён Мінскай вобласці) у небагатай яўрэйскай сям’і. Бацька быў арандатарам, маці – швайчай, дзед – кавалём і меднікам. Вучыўся Самуіл спачатку ў пачатковай яўрэйскай школе, затым у школе рабінаў, якую, аднак, не закончыў з-за вольналюбівага характару. Пры гэтым ведаў некалькі моў: іўрыт і ідыш, беларускую, рускую, нямецкую і крыху польскую.
З дзіцячых гадоў захапляўся музыкай (як і бацька граў на скрыпцы) і чытаннем (кнігі здабываў дзе толькі мог). Таму натуральна, што сам пачаў пісаць. Першыя спробы пяра былі яшчэ ў дзяцінстве – вершы на старажытнаяўрэйскай мове. Пасля і на рускай. Затым пачалі пісацца творы па-беларуску.
У 1910 годзе ў газеце «Наша ніва» быў надрукаваны верш у прозе «Начлежнікі пяюць». З гэтага моманту талент пісьменніка набірае сілу, увасабленнем чаго стаў зборнік лірычных мініяцюр-імпрэсій «Абразкі», які быў выдадзены ў 1913 годзе ў Пецярбургу. Творы гэтыя захапляюць напеўным ладам мовы, яркай метафарычнасцю, асацыятыўнай вобразнасцю, пачуццёвасцю. У хуткім часе пасля лірычных мініяцюр Змітрок Бядуля звяртаецца да сюжэтных апавяданняў, у якіх малюе драматычны лёс абяздоленых людзей, пратэстуе супраць сацыяльнай несправядлівасці, скіроўваючы ўвагу на ўнутраны стан чалавека, які перажывае крытычныя хвіліны свайго жыцця (напрыклад, апавяданні «Пяць лыжак заціркі», «На Каляды к сыну»). Прывабліваюць чытача і разнастайныя па тэматыцы паэтычныя творы не толькі сацыяльна-грамадскага зместу, але і вершы-настроі, вершы-імпрэзы аб прыродзе, паэзіі, каханні, звернутыя да душы і сэрца чалавека. Варта, скажам, прыгадаць цудоўны ўзор беларускай інтымнай лірыкі «Дазволь цябе кахаць…».
У 1920–1930 гады з-пад пяра Змітрака Бядулі выйшлі кнігі паэзіі «Пад родным небам», «Буралом», зборнікі апавяданняў «На зачараваных гонях», «Танзілія», «Незвычайныя гісторыі», аповесці «Салавей» і «У дрымучых лясах», аповесць-казка «Сярэбраная табакерка», раман «Язэп Крушынскі» і іншыя творы для дарослых і дзяцей. Плёнам пісьменніка сталі і пераклады з ідыша на беларускую мову твораў Шолам-Алейхема, С. Годынэра, Сары Каган.
Змітрок Бядуля вядомы таксама як таленавіты літаратурны і тэатральны крытык і публіцыст, які шмат увагі ўдзяляў прыгажосці як аснове літаратуры і мастацтва, клапаціўся пра развіццё беларускай культуры, захаванне лепшых народных традыцый.
Памёр Самуіл Яфімавіч Плаўнік 3 лістапада 1941 года па дарозе ў эвакуацыю і пахаваны ва Уральску ў Казахстане.
Выхадзец з яўрэйскага асяроддзя, Змітрок Бядуля стаў яскравай асобай у беларускай нацыянальнай літаратуры. Яго творы, прасякнутыя спачуваннем да ўсяго жывога, прыгажосцю і дабром, гадуюць душу чытача.
НІА
